Yeme Bozukluğu Nedir?
Toplumda görülme sıklığı gün geçtikçe artmakta ve giderek daha ciddi bir sorun haline gelmektedir. Yeme Bozuklukları, düzensiz beslenme alışkanlıkları ve vücut ağırlığı veya şekli ile ilgili ciddi sıkıntı veya endişe ile karakterize edilen hastalıkları tanımlar. Yeme bozuklukları, bir insanın sağlığına zarar verebilecek yetersiz veya aşırı gıda alımını içerebilir. Yeme bozukluklarının en yaygın biçimleri Anorexia Nervosa, Bulimia Nervosa ve Binge Eating Disorder’tir ve hem kadınları hem de erkekleri etkiler.
Yeme bozukluklarının gelişmesinde genetik ve biyolojik faktörlerin yanında ailedeki genel durum, ilişki biçimleri ve işlevsellik, özellikle annenin beslenme, beden algısı ve yeme davranışları üzerine tutumları ve bunların danışana yansıyış biçimleri, arkadaşlar, popüler kültür, medya vb. pek çok psikososyal faktörün rolü vardır. Yeme bozukluklarının birçok olguyla doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. Örnek olarak yapılan klinik çalışmalarda depresyon ve bulimia nervoza arasında kuvvetli bir ilişki bulunduğu yönündedir. Kişinin benlik saygısının düşük olmasının, duygulanım, aile içi ilişkilerdeki bozukluk yeme bozukluğu tanısı alan insanlarda büyük anlamda gözlemlenebilen olgular olmuşlardır. Çeşitli kişilik özellikleri bile yeme bozuklukları ile ilişkilendirebilmektedir. Örneğin, kısıtlı tip anoreksiya nervoza hastalarında duygusal olarak engellenmiş olma ve riskten kaçınma gibi davranışlar gözlenmektedir. (Werne ve Yalom, 1995).
Yeme bozuklukları, yaşamın herhangi bir aşamasında gelişebilir, ancak genellikle gençlik yıllarında veya genç erişkinlikte ortaya çıkar. Medikal bir hastalık olarak sınıflandırılan uygun tedavi, belirli yeme bozukluklarının birçoğu için oldukça etkilidir. Bu koşullar tedavi edilebilir olmasına rağmen, belirtiler ve sonuçlar zarara uğrayabilir ve ele alınmazsa ölümcül olabilir.
Yeme bozuklukları anksiyete bozuklukları, madde bağımlılığı veya depresyon gibi diğer durumlarla birlikte de bulunabilir (Dönmez, 1985).
DSM- 5’ te Yeme Bozuklukları
Pika
Ruminasyon Bozukluğu
Kaçıngan / Kısıtlı Yiyecek Alım Bozukluğu
Anoreksiya Nervoza
Bulimiya Nervoza
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu
Tanımlanmış Diğer Bir Beslenme ve Yeme Bozukluğu
Tanımlanmamış Diğer Bir Beslenme ve Yeme Bozukluğu
Anoreksiya Nervoza DSM 5 Tanı Ölçütleri
A. Gereksinimlere göre enerji alımını kısıtlama tutumu, kişinin yaşı, cinsiyeti, gelişimsel olarak izlediği yol ve beden sağlığı bağlamında belirgin bir biçimde düşük bir vücut ağırlığının olmasına yol açar. Belirgin bir biçimde düşük vücut ağırlığı, olağan en düşüğün altında ya da çocuklar ve gençler için beklenen en düşüğün altında olarak tanımlanır.
B. Kilo almaktan ya da şişmanlamaktan çok korkma ya da belirgin bir biçimde düşük vücut ağırlığında olmasına karşın kilo almayı güçleştiren sürekli davranışlarda bulunma.
C. Kişinin vücut ağırlığını ya da beden şeklini nasıl algıladığıyla ilgili bir bozukluk vardır, kişi , kendini değerlendirirken vücut ağırlığı ve beden şekline yersiz bir önem yükler ya da o sıradaki düşük vücut ağırlığının önemini hiçbir zaman kavrayamaz.
Neler tetikleyebilir?
Anoreksiya için, Obstetrik sorunlar
Çocukluk çağı beslenme ve uyku sorunları
Aşırı kaygılı ebevenyler
Obsesif – Kompülsif özellikler
Mükemmelliyetçilik
Travma
Aile yapısı
Sosyokültürel etkenler.
Bir psikolog olarak bu tarz tutumların yanında başka tetikleyicilerinde olabileceğini ve sadece yeme bozukluklarında değil, psikolojik bir çok tanıda bu tutumların karşımıza çıktığını söylemek gerekebilir.
Peki Anoreksiya Nervoza da Yardım Almalı mıyım?
İlk olarak söylememiz gerekir ki bizler kendimize bir tanı koyamayız. Bunu ancak psikolog ya da psikiyatrist isimlendirebilir. Yukarıda ki tanı ölçütlerini yazma sebebim eğer böyle sorunlar yaşıyorsanız bir psikolog ya da psikiyatiste başvurmanız gerektiği içindir.
Her hastalıkta olduğu gibi belirtileri, gidişatı, seviyeleri kişiden kişiye değişebilir. Eğer yolunda gitmeyen bir durum var ve bu durum sizin hayatınızı etkiliyor ise bir yardım almanız sizin için önemli ve gereklidir.
Blumiya Nervoza DSM 5 Tanı Ölçütleri
A. Yineleyici tıkanırcasına yeme atakları. Bir tıkanırcasına yeme atağı aşağıdakilerden her ikisi ile belirlidir.
1. Benzer koşullarda, benzer sürede, çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yiyeceği, ayrı bir zaman biriminde (örn. Herhangi iki saatlik sürede) yeme.
2. Bu atak sırasında yemek yemeyle ilgili denetimin kalktığı duyumunun olması ( örn. Kişinin yemek yemeği durduramadığı duygusu ne ya da ne denli yediğini denetleyemediği duygusu ).
B. Kilo almaktan sakınmak için, kendi kendini kusturma, laksatif ilaçları, diüretik ilaçları ya da diğer ilaçları yanlış yere kullanma, neredeyse hiç yememe ya da aşırı spor yapma gibi yineleyen uygunsuz dengeleyici davranışlarda bulunma.
C. Bu tıkanırcasına yeme davranışlarının ve uygunsuz dengeleyici davranışların her ikiside, ortalama, üç ay içinde, en az haftada bir kez olmuştur.
D. Kendilik değerlendirmesi, beden şeklinden ve ağırlığından yersiz bir biçimde etkilenir.
E. Bu bozukluk, yalnızca anoreksiya nervoza dönemleri sırasında ortaya çıkmamaktadır.
Blumiya Nervoza için tetikleyiciler nelerdir?
Diyet yapma
Çocukluk çağı obezitesi
Ailede obezite varlığı
Alkolizm, erken ergenlik
Eleştirilere hassasiyet
Cinsellik ve menstriasyon döneminde iğrenme
Yer değişikliği
Cinsel kötüye kullanım
Aile içi uyumsuzluklar.
Bu tutumların yanında Blumiya Nervoza için bir çok farklı tetikleyici de olabilmektedir.
Peki Blumiya Nervoza da Yardım Almalı mıyım?
Yukarıda da söylediğimiz gibi kendimize bir tanı koyamayız. Böyle problemler yaşıyorsak en yakın psikolog ya da psikiyatriste gitmemiz gerekir. Seviyesi, gidişatı, sebepleri kişiden kişiye değişiklik gösterir. Eğer yolunda gitmeyen bir durum var ve bu durum sizin hayatınızı etkiliyor ise bir yardım almanız sizin için önemli ve gereklidir.
Diğer bozuklukların tanı kriterleri bir diğer yazımızda yer alacaktır.
Kaynaklar:
Werne, J., Yalom, I., (1995). Treating Eating Disorders. Jossey Bass Social and Beahvioral Science Series. Jossey-Bass Inc. U.S.
Dönmez, A ., (1985). Denetim odağı, kendine saygı ve üç değişken: Çevre büyüklüğü, yaş, aile ortamı, Eğitim ve Bilim, 10: 4-15.
Köroğlu, E., (2013). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. Amerikan Psikiyatri Birliği.
